ارزیابی ترکیب پذیری لاین‌های سورگوم جهت تولید ارقام هیبرید Evaluation of Combinig Ability of Sorghum Lines for Improving Hybrid Cultivars

در سال 1377، شش لاین نر عقیم سیتوپلاسمی با چهار لاین نر بارور (تستر) به روش طرح آزمایشی فاکتوریل (4×6) تلاقی داده شدند. در سال بعد، 24 هیبرید حاصل همراه با 10 لاین والدی در قالب طرح آماری بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در کرج مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفتند. چهار صفت ارتفاع بوته، تعداد پنجه،‌ عملکرد علوفه ‌تر و خشک در دو چین کامل کلیه تیمارها مورد قرار گرفت. بین تمارها، چین‌ها و اثر متقابل تیمار×چین برای کلیه صفات اختلاف معنی‌دار در سطح احتمال 1% وجود داشت. تجزیه واریانس نشان داد که اثرات ژنوتیپ‌ها، والدین در مقابل هیبرید ( به جز برای تعداد پنجه در متوسط دو چین)، لاین‌ها(فقط برای ارتقاع در چین دوم و متوسط دو چین)، تسترها و اثر متقابل لاین × تستر معنی‌دار هستند. ترکیب پذیری عمومی(GCA) لاین‌ها و تسترهای مورد آزمایش معنی‌دار بودند که بیانگر اهمیت اثرات افزایشی ژن برای این صفات بوده و روش‌های گزینشی برای اصلاح آن‌ها مناسب است، توارث پذیری تعدادی از صفات در چین اول، دوم و متوسط دو چین متفاوت بود لذا در حالت علوفه‌ای چند چینه بایستی حتما توارث پذیری در هر چین(مورد نظر به نژادگر) بررسی گردد. بین ترکیب پذیری خصوصی(SCA) تعدای از والدین برای همه صفات اختلاف معنی‌دار وجود داشت که نشان دهنده اهمیت اثرات غیر افزایشی ژن‌ها برای این صفات است و روش هیبریداسیون برای دستیابی به آن‌ها مناسب‌ترین است. بیشترین SCA مثبت برای عملکرد علوفه‌تر از تلاقی‌های A__1__C__S__84xR__2, A__1__c__s__8__8__0__0__5xR__1, A__1__c__s__3__1و A__1xR__1__1__2 و علوفه خشک ازA__1__c__s__8__8__0__0__5xR__1, A__1__c__s__3__1xR__s__8, A__1__c__s__8__4xR__1__1__2 و A__c__s__3__1xR__2 در مجموع دو چین حاصل گردید. بیشترین عملکرد علوفه‌تر در مجموع دو چین از تلاقی A__I__c__s__8__4 x R__2 و علوفه خشک از A__I__c__s__3__1 x R__2 به ترتیب با 8/144 و 5/34 تن در هکتار به دست آمد.